Βίδες, οδηγός για νέους επαγγελματίες και ερασιτέχνες

Βίδες: ποιες είναι οι πιο δημοφιλείς και ποια η χρήση τους; Βρείτε τις απαντήσεις σε αυτό το άρθρο!

Οι βίδες (ελληνικά κοχλίας-ες) είναι μικρά συνδετικά στοιχεία ανάμεσα σε υλικά, όμοια ή διαφορετικά μεταξύ τους, με σκοπό να επιτύχουν τη στερέωση, τη σύνδεση-σύσφιξη ή την κίνηση τους. 

Θεωρείται στοιχείο της μηχανικής, κάποιες βίδες έχουν ως ζητούμενο τη δυνατότητα λύσης και επανασύνδεσης, ενώ σε κάποιες άλλες όχι.

Λίγα λόγια για την ιστορία της βίδας…
◾ Η πρώτη βίδα χρησιμοποιήθηκε σε μηχανήματα πρέσας (λαδιού και κρασιού) από τους Αρχαίους Έλληνες
◾ Στις αρχές του 16ου αιώνα χρησιμοποιήθηκαν ως συνδετικά στοιχεία σε στρατιωτικά όπλα
◾ Ωστόσο η βιομηχανική παραγωγή της βίδας δεν ξεκίνησε νωρίτερα από τα μέσα του 17ου αιώνα
◾ Η μηχανή για την παραγωγή κωνικών σπειρωμάτων ανακαλύφθηκε το 1842

Οι βίδες αποτελούν ένα εκπληκτικά ευέλικτο και ισχυρό συνδετικό μέσο. Η βασική ιδέα είναι ένα σπείρωμα που χρησιμοποιείται για τη σύνδεση διαφορετικών υλικών μεταξύ τους όπως ξύλο, μέταλλο, γυψοσανίδα, τσιμέντο και πλαστικό. 

Έχουν ευρεία χρήση σε κτίρια, μηχανήματα, συσκευές, κατασκευές κοκ. Ανάλογα με το σκοπό χρήσης τους και προκειμένου να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας τους, έχει σχεδιασθεί μια μεγάλη ποικιλία βιδών.

Οι διάφοροι τύποι βίδας μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με τις μεθόδους οδήγησης (τύπος κεφαλής),  το σχήμα κεφαλής, το είδος, το βήμα και τη μορφή του σπειρώματος.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τους πιο δημοφιλείς:

Τύποι κεφαλής (μέθοδοι οδήγησης)

Ίσια ή Θυριδωτή (slot) : είναι ίσως το πιο παλιό και κοινό είδος κεφαλής με μια γραμμική σχισμή ως κατάλληλη υποδοχή για χρήση κλασσικού κατσαβιδιού. Έχει απλή σχεδίαση και ευκολία στη χρήση. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε εφαρμογές όπου απαιτείται ελάχιστη ροπή. Βρίσκουν εφαρμογή στην αποκατάσταση επίπλων αντίκας, στην αυτοκινητοβιομηχανία ιδιαίτερα σε εργασίες επισκευής.

Σταυρού (Phillips): μπορεί να θεωρηθεί μια βελτιωμένη εκδοχή της θυριδωτής, στο πάνω μέρος της κεφαλής της έχει εγκοπή σε σταυροειδές σχήμα (4 ακτινωτά σημεία) και είναι σχεδιασμένη να ξεβιδώνει με σταυροκατσάβιδο. Το βασικό πλεονέκτημα της είναι ότι λόγω σχήματος μειώνεται η ποσότητα της δύναμης που απαιτείται από τον χρήστη. Η χρήση του κατάλληλου κατσαβιδιού αποτρέπει την διολίσθηση του έξω από τη βίδα. Οι βίδες με κεφαλή σταυρού χρησιμοποιούνται ευρέως σε κατασκευές επίπλων, ηλεκτρονικά, αυτοκίνητα κ.α.

Πόζιντραϊβ (Pozi): αυτού του τύπου οι κεφαλές μοιάζουν πολύ με τις κεφαλές Phillips, αλλά διαθέτουν δύο σταυροειδείς υποδοχές (8 ακτινωτά σημεία), με τις υποδοχές του λεπτού σταυρού λιγότερο έντονες από ότι του βασικού. Προσφέρουν επιπλέον σταθερότητα και περιορίζουν την ολίσθηση στη χρήση του κατσαβιδιού όταν ασκείται πίεση, ειδικά σε υψηλότερες ροπές. Θεωρούνται ιδανικές για γωνίες και περιορισμένους χώρους. Τον τύπο αυτό τον συναντάμε κυρίως σε νοβοπανόβιδες. Χρησιμοποιούνται ευρέως στην Ευρώπη για συναρμολόγηση επίπλων, στην ξυλουργική, κατασκευή ντουλαπιών κοκ καθώς επίσης και στη βιομηχανία ηλεκτρονικών για τη στερέωση εξαρτημάτων και την τοποθέτηση πλακών κυκλωμάτων. 

Άλεν (Hex): ο τύπος αυτός διαθέτει εξαγωνική εσοχή και κινείται με εξάγωνο κατσαβίδι. Η πολύ καλή επαφή του κατσαβιδιού (κλειδί άλεν) στην κεφαλή μειώνει την ποσότητα της δύναμης που απαιτείται για να γυρίσει η βίδα ενώ αποτρέπει τη διολίσθηση του κατσαβιδιού και ως εκ τούτου τη βλάβη της βίδας. Το μειονέκτημα είναι ότι δεν μπορεί να ασκηθεί μεγάλη δύναμη. Γενικής χρήσης, χρησιμοποιούνται για στερέωση και αποσυναρμολόγηση μηχανημάτων και εξοπλισμού, σε έργα τοιχοποιίας και κατασκευών.

Εξάγωνη: έχει σχήμα εξάγωνο η δε κεφαλή εξέχει από την επιφάνεια που έχει εφαρμοστεί η βίδα. Για να βιδώσετε ή ξεβιδώσετε μια εξάγωνη βίδα θα χρειαστείτε κλειδιά, γερμανοπολύγωνα, γαλλικά κλειδιά ή καρυδάκια. Χρησιμοποιούνται συνήθως στην αυτοκινητοβιομηχανία, στη συναρμολόγηση εξοπλισμού, σε έργα τοιχοποιίας και κατασκευών.

Τορξ (Torx Star): έχουν σχήμα αστεριού με έξι ακτίνες. Τα κύρια οφέλη είναι η μείωση στην ποσότητα της δύναμης που απαιτείται για να γυρίσει η βίδα καθώς και η αποτελεσματική εξάλειψη ολίσθησης, διατηρώντας παράλληλα την μακροζωία της βίδας. Θεωρείται ασφαλείας λόγω της χρήσης εξειδικευμένου κατσαβιδιού. Υπάρχει και με ακίδα στο κέντρο η οποία ονομάζεται Ρέζιστροξ. Χρησιμοποιούνται ευρέως σε οχήματα, ποδήλατα, μοτοσυκλέτες, συστήματα υπολογιστών, ηλεκτρονικά είδη κ.α.

Τετράγωνη (Square ή Robertson): στην Ελλάδα η χρήση της είναι σπάνια, ενώ στον Καναδά και άλλες χώρες είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Έχει το πλεονέκτημα ότι αποτρέπει την ολίσθηση του κατσαβιδιού από την άλλη όμως περιορίζει και τη δύναμη που μπορεί να ασκηθεί από τον χρήστη. Απαιτεί ειδικό κατσαβίδι και βρίσκουν εφαρμογή σε εργασίες κατασκευής επίπλων αλλά και σε ηλεκτρικά είδη.

Σχήμα κεφαλής

Η κεφαλή της βίδας χρησιμεύει για την τοποθέτηση ή αφαίρεση της ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το σημείο στάσης της βίδας στην επιφάνεια

Ψωμάκι ή Στρογγυλοκέφαλη ή Τραπεζοειδής ( Pan): αποτελεί ίσως το πιο κοινό είδος βίδας ελαφρώς στρογγυλεμένες και με μικρές κάθετες πλευρές ώστε να παρέχουν μια σχετικά μικρή εξοχή όταν εφαρμόζονται σε μια επιφάνεια. Προτείνονται όταν είναι επιθυμητή η αποσυναρμολόγηση και η στερέωση λεπτών υλικών. Στο εμπόριο θα βρούμε στρογγυλοκέφαλες βίδες Slot, Phillips, Pozi, Torx κοκ Αποτελούν στοιχείο σύνδεσης στις ξυλοκατασκευές και στις μεταλλικές κατασκευές.

Τρας (Truss) : έχει στρογγυλεμένες άκρες με μεγάλη επίπεδη άνω επιφάνεια και διάμετρο, θα έλεγε κανείς ότι έχει σχήμα μανιταριού. Εξέχει ελαφρώς όταν εφαρμοστεί καλά στις επιφάνειες. Χρησιμοποιούνται συνήθως στον κατασκευαστικό κλάδο, στην κατασκευή σκεπών, στην κατασκευή επίπλων, στη συναρμολόγηση αυτοκινήτων και όπου απαιτείται ισχυρή και ασφαλής στερέωση

Φρεζάτη ή Επίπεδη (Flat): έχει ελαφρώς κυρτή κεφαλή και έχει σχεδιαστεί ώστε να μην εξέχει από την επιφάνεια. Επιτυγχάνεται καλό κεντράρισμα της βίδας στο σημείο εισόδου της και χρησιμοποιούνται στη ξυλουργική και την οικοδομή. Συχνά επιλέγονται για κατασκευές που απαιτούν κινούμενα μέρη να περνούν πάνω από τη στερεωμένη περιοχή καθώς λόγω της ιδιότητας τους, να προσαρμόζονται στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια, δεν μπλοκάρουν τα αντικείμενα που κινούνται πάνω από αυτές. Στο εμπόριο θα βρείτε βίδες φρεζάτες με Slot, Phillips, Pozi, μεταλλόβιδες, νοβοπανόβιδες τρυπανόβιδες κοκ

Οβάλ ή Φακή (Oval): το κάτω μέρος είναι κωνικό όπως μιας επίπεδης κεφαλής ωστόσο η κορυφή της είναι ημικυκλική. Προτείνονται για τη στερέωση υλικών όταν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι φρεζάτες. Συνήθως χρησιμοποιούνται για αισθητικούς και διακοσμητικούς λόγους σε έπιπλα και κατασκευές, ειδικά εάν είναι κατασκευασμένες από ορείχαλκο.

Κασονόβιδες ή καρόβιδες: βίδες μεγάλης διαμέτρου άνω των 5χιλιοστών. Είναι σχεδιασμένες ώστε μετά την εφαρμογή τους να μην μπορούν να αφαιρεθούν από την  επιφάνεια. Η κεφαλή τους δεν εξέχει, χρησιμοποιούνται για ασφαλείς και σταθερές συνδέσεις ξύλο με ξύλο και ξύλο με μέταλλο π.χ ξύλινα παγκάκια

Εξάγωνη (Hexagon): κυρίως μεγάλης διαμέτρου άνω των 5 χιλιοστών. Οι εξάγωνες βίδες χρειάζονται  αρκετή δύναμη για να βιδωθούν και δουλεύονται με καρυδάκια ή κλειδιά. Χρησιμοποιούνται τόσο στις κατασκευές (σε δομικές και μη δομικές συνδέσεις σε κτίρια, γέφυρες και άλλα έργα υποδομής) όσο και σε μηχανήματα για στερέωση εξαρτημάτων και βιομηχανικό εξοπλισμό. 

Είδη σπειρωμάτων

Τα σπειρώματα βίδας είναι συνδυασμός των ραβδώσεων και των εσοχών επί του σώματος της βίδας που επιτρέπουν στη βίδα να εισχωρήσει στην επιφάνεια. Τα εξωτερικά σπειρώματα είναι γνωστά ως «αρσενικά» ενώ τα εσωτερικά ως «θηλυκά»

Με βάση το σπείρωμα και την κατάληξη τους ενδεικτικοί τύποι βιδών είναι:

Νοβοπανόβιδες ή Ξυλόβιδες: έχουν σχεδιασθεί ειδικά για χρήση σε ξύλο. Έχουν αιχμηρή κωνική κατάληξη με τραχιά και βαθιά σπειρώματα που τους επιτρέπουν να εισχωρούν στις ξύλινες επιφάνειες. 

Αυτοκοχλιούμενες-Αυτοδιάτρητες: διαθέτουν κατάληξη μύτης τρυπανιού επιτρέποντας την εύκολη διάνοιξη της μεταλλικής επιφάνειας. Λέγονται επίσης και τρυπανόβιδες ή αυτοδιάτρητες λαμαρινόβιδες.

Κοχλιοτομημένες μεταλλόβιδες μηχανών: έχουν λεπτότερα σπειρώματα από τις ξυλόβιδες. Έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με ένα παξιμάδι ή οπή σπειρώματος. Κατάλληλες για μεταλλικές επιφάνειες.

Λαμαρινόβιδες: διαθέτουν εξαιρετικά αιχμηρά σπειρώματα ώστε να γίνεται εύκολα το βίδωμα τους σε μεταλλικές επιφάνειες και διαθέτουν συχνά μια κωνική κατάληξη με τον ίδιο τρόπο όπως οι ξυλόβιδες. Κατάλληλες για σύνδεση λαμαρινών έως 12 χιλιοστά.

Επιπλέον της μεγάλης γκάμας βιδών που αναφέρθηκε πιο πάνω, οι βίδες μπορεί να είναι κατασκευασμένες από διάφορα υλικά (χάλυβα, ορείχαλκο, αλουμίνιο και νάιλον), μπορεί να είναι γαλβανισμένες ώστε να έχουν αντοχή στη διάβρωση, επίσης μπορεί να έχουν διάφορα φινιρίσματα (ψευδάργυρο, μαύρο οξείδιο, αντικολλητική επίστρωση).

Ατελείωτη ποικιλία βιδών υπάρχει επίσης και όσον αφορά τις διαμέτρους και τα μήκη τους. Τα μικρότερα μεγέθη βιδών έχουν και μικρότερη διάμετρο. Το μέγεθος μιας βίδας είναι εξαιρετικά σημαντικό διότι καθορίζει πόσο μπορεί να συγκρατήσει ή στερεώσει αποτελεσματικά η βίδα σας. Το βάρος και το πλάτος του υλικού που πρέπει να υποστηρίξει η βίδα αποτελούν βασικά κριτήρια του μεγέθους που πρέπει να χρησιμοποιήσετε. Όταν επιλέγετε βίδες μεριμνήστε ώστε να ανταποκρίνονται της εργασία σας, λαμβάνοντας υπόψη τα τελικά αποτελέσματα και τα υλικά που χρησιμοποιούνται.

Συχνά η χρήση μιας βίδας προϋποθέτει και συμπληρωματικά υλικά όπως περικόχλια (ασφαλείας, τυφλά, σύνδεσης, φλάντζας), ροδέλες, γκρόβερ, κρίκοι ανάρτησης (αρσενικοί, θηλυκοί), πεταλούδες, βύσματα (upat). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κασονόβιδες.

Επιπλέον της επιλογής της κατάλληλης βίδας και των συμπληρωματικών υλικών που πιθανών να χρειαστείτε, για τη σωστή εφαρμογή της αλλά και του τρόπου τοποθέτησης της, μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στην επιλογή του κατάλληλου εργαλείου (κατσαβίδια, κλειδιά άλεν, γερμανοπολύγωνα, γαλλικά κλειδιά, καρυδάκια).

Οι βίδες συνοπτικά

Βίδες ξύλου:

• Νοβοπανόβιδες ή ξυλόβιδες με φρεζάτη κεφαλή για εργαλείο pozidrive (και για βύσματα)
• Κασονόβιδες ή Καρόβιδες με επίπεδη κεφαλή τύπου truss με τετράγωνο καρέ κάτω από το κεφάλι
• Στριφώνια με εξάγωνή κεφαλή (και για βύσματα)

Βίδες μετάλλων:

• Μεταλλόβιδες με κεφαλή: εξάγωνη, άλεν, τραπεζοειδή ή στρογγυλή, φρεζάτη, οβάλ ή φακή
• Λαμαρινόβιδες απλές ή αυτοδιάτρητες με κεφαλή εξάγωνη, τραπεζοειδή η στρογγυλή, φρεζάτη

Βίδες γυψοσανίδων: απλές ή αυτοδιάτρητες με φρεζάτη κεφαλή

Βίδες για τσιμέντο: τσιμεντόβιδες φρεζάτες για εργαλείο Τορξ, ανθεκτικές, κατασκευασμένες να αντέχουν σε εξωτερικές καιρικές συνθήκες

Ντίζες: κοχλιοτομημένοι ράβδοι (σπείρωμα) μήκους 1 ή 2 μέτρων

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι ο αναγνώστης να αποκτήσει μια πρώτη επαφή με τον υπέροχο κόσμο των βιδών. Να αντιληφθεί ότι για να κάνει σωστές και ασφαλείς εργασίες και κατασκευές θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να επιλέξει την κατάλληλη βίδα, με βάση τα χαρακτηριστικά της. Το παρόν με κανένα τρόπο δεν αποτελεί μια επιστημονική προσέγγιση μελέτης των βιδών.